ช่วยบำรุงตับและปอด ทำให้ตับและปอดเป็นปกติ (เนื้อไม้)[1],[2],[3],[5]แก้ตับปอดพิการ (ไม่ระบุส่วนที่ใช้)[5]ช่วยรักษาโรคตับ มะเร็งตับ (น้ำมันกฤษณา)[5]
น้ำมันกฤษณาแก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ รักษาโรคในลำไส้ โรคกระเพาะอาหาร ใช้เป็นยารักษาโรคมะเร็งลำไส้ หรือรับประทานน้ำกลั่นกฤษณาเป็นยาแก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ท้องเป็นเถาดาน (น้ํามันกฤษณา,น้ำกลั่นกฤษณา)[5]
ช่วยแก้อาการท้องร่วง (เนื้อไม้)[2],[3]
ช่วยขับลมในกระเพาะอาหาร ซึ่งในปัจจุบันได้มีการนำกฤษณาไปผลิตเป็นยารักษาโรคกระเพาะที่ดีที่สุดอย่างหนึ่ง คือ "จับเชียอี่" (ตำรายาจีน)[2]
น้ำมันจากเมล็ด สามารถนำมาใช้รักษาโรคเรื้อนและโรคผิวหนังได้ (น้ำมันจากเมล็ด)[1]
ช่วยแก้อาการปวด (ไม่ระบุส่วนที่ใช้)[5]
เนื้อไม้กฤษณาใช้เป็นยารักษาและบำบัดโรคปวดข้อ ปวดบวมตามข้อ (เนื้อไม้)[1],[2],[3]
ในประเทศมาเลเซียมีการใช้กฤษณาผสมกับน้ำมันมะพร้าว เพื่อนำมาใช้ทาช่วยบรรเทาอาการปวดเมื่อย บรรเทาอาการของโรครูมาติซัม[3]
ช่วยแก้อัมพาต (ไม่ระบุส่วนที่ใช้)[5]
สารสกัดด้วยแอลกอฮอล์ของเปลือกต้นกฤษณาในประเทศไทยมีฤทธิ์ช่วยฆ่าเซลล์มะเร็ง (เปลือกต้น)[1]
สารสกัดจากแก่นกฤษณามีฤทธิ์ช่วยลดความดันโลหิตในแถวที่สลบได้ โดยความดันจะลดลงทันทีเมื่อให้สารนี้ทางหลอดเลือดดำ แต่ผลการลดความดันนี้ฤทธิ์จะอยู่ประมาณ 40-80 นาที[3]
สารสกัดน้ำจากแก่นกฤษณา มีฤทธิ์ช่วยยับยั้งอาการแพ้อย่างเฉียบพลันที่แสดงออกทางผิวหนังในหนูทดลองได้ โดยไปช่วยยับยั้งการหลั่งของ Histamine จาก Mast cell[3]
สมุนไพรกฤษณาสามารถนำมาเข้ายาหอมบำรุงหัวใจร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ ได้ เช่น ตำรับยาเกสรทั้ง 5 และอื่น ๆ[1]
ในตำรับยาพื้นบ้านของอินเดียและในหลาย ๆ ประเทศของเอเชีย นิยมใช้กฤษณาเพื่อเป็นส่วนผสมในยาหอม ซึ่งมีสรรพคุณเป็นยาบำรุง ยากระตุ้นหัวใจ เป็นยาขับลม นอกจากนี้ยังใช้เป็นยารักษาโรคมาลาเรีย แก้อัมพาต หรือใช้เป็นยาแก้ปวด[1],[3]
ในประเทศจีนจะใช้เป็นยาแก้ปวดหน้าอก แก้อาการไอ หอบหืด แก้อาเจียน[3]ใช้สำหรับลดอาการปวด โดยเฉพาะอาการปวดท้อง อาการเกร็งกล้ามเนื้อ มีอาการปวดในระบบทางเดินปัสสาวะ โดยมีฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลาง และยังใช้รักษาโรคลมชัก แก้อาหารหอบ[5]
ในพระคัมภีร์มหาโชตรัต ว่าด้วยโรคระดูของสตรี ระบุว่ากฤษณาจะเข้ายาบำรุงโลหิต ช่วยแก้โลหิตเป็นพิษได้ เช่น ตำรับยาอุดมโอสถน้อย ยาอุดมโอสถใหญ่ ยาเทพนิมิต ยาเทพรังสิต หรือใช้กฤษณาเข้ายาบำรุงโลหิต บำรุงธาตุ บำรุงกาม ช่วยให้ตั้งครรภ์ เช่น ในตำรับยากำลังราชสีห์ ส่วนในคัมภีร์ธาตุบรรจบ กฤษณาใช้เข้าเทพประสิทธิ์ สรรพคุณแก้ลม แก้ชัก แก้สลบ สำหรับในปัจจุบันตำรับยาที่เข้ากฤษณาที่ยังมีอยู่ได้แก่ ยากฤษณากลั่น สรรพคุณแก้ปวดท้อง แก้จุกเสียดแน่นท้อง รวมไปถึงยาหอมเกือบทุกชนิด เช่น ยาหอมตราฤาษีทรงม้า ยาหอมตราห้าเจดีย์ ก็ล้วนแล้วแต่มีส่วนผสมของกฤษณาทั้งนั้น[2]
ในพระคัมภีร์มหาโชตรัต เล่ม 3 ได้กล่าวถึงสรรพคุณของกฤษณาว่า ช่วยแก้โลหิตปรกติโทษ ช่วยแก้โลหิต แก้ลม แก้เส้น และยังอยู่ในตำรับยา "จิตรารมณ์" ซึ่งมีสรรพคุณช่วยแก้ลมสวิงสวายและแก้อาการร้อนใน[5]
ในตำรายาที่เข้ากฤษณามีอยู่หลายชนิด เช่น ยากฤษณากลั่นตรากิเลน สรรพคุณช่วยบำบัดอาการปวดท้อง จุกเสียดแน่นท้อง หรือยาหอมที่เข้ากฤษณาก็มีอยู่ด้วยกันหลายขนานหลายยี่ห้อ ซึ่งมีสรรพคุณบำรุงหัวใจ ช่วยแก้ลมวิงเวียนหน้ามืดตาลาย คลื่นไส้อาเจียน มีอาการอ่อนเพลีย บำบัดโรคปวดท้อง ท้องอืดท้องเฟ้อ แก้อาการจุกเสียด ขับลมในลำไส้ เป็นต้น เช่น "ยาหอมสุคนธ์โอสถตราม้า" ซึ่งประกอบไปด้วยตัวยาสำคัญดังนี้ กฤษณา กานพลู โกฐหัวบัว โกฐพุงปลา ชะเอม ชะมด พิมเสน สมุลแว้ง อบเชย ฯลฯ หรือใน "ยอหอมตรา 5 เจดีย์" ซึ่งประกอบไปด้วย กฤษณา กานพลู โกฐกระดูก โกฐสอ เกล็ดสะระแหน่ ชวนพก พิมเสน โสยเซ็ง อบเชย ฯลฯ หรือใน "ยาหอมทูลฉลองโอสถ" ที่ประกอบไปด้วย กฤษณา โกฐสอ โกฐเชียง ฯลฯ หรือใน "ยาหอมหมอประเสริฐ" ซึ่งประกอบไปด้วย กฤษณา เกล็ดสะระแหน่ จันทร์เทศ ผิวส้มจีน ฯลฯ หรือใน "ยาหอมตราเด็กในพานทอง" ที่ประกอบไปด้วย กฤษณา กานพลู โกฐหัวบัว ดอกบุนนาค สมุลแว้ง ฯลฯ เป็นต้น[2]
กฤษณาจัดอยู่ในตำรายาพระโอสถของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช มีการนำแก่นกฤษณาไปใช้ในหลายตำรับยา โดยใช้เป็นตัวยาผสมเข้ากับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ เพื่อใช้รักษาโรคหรืออาการต่าง ๆ เช่น ตำรับ "ยามโหสถธิจันทน์" ซึ่งมีสรรพคุณเป็นยาแก้ไข้ตัวร้อน ซึ่งประกอบไปด้วย แก่นกฤษณา กระลำพัก เกสรบัวหลวง เกสรสัตตบงกช โกฐหัวบัว ขอนดอก จันทน์ทั้ง2 ตะนาว แฝกหอม ดอกมะลิ บุนนาค เปราะหอม สารภี สมุลแว้ง เสมอภาค พิกุล น้ำดอกไม้กระสาย บดทำแท่งละลายน้ำซาวข้าว หรือน้ำดอกไม้ก็ได้ และรำหัดพิมเสนชโลม หรือใช้เป็นส่วนผสมในตำรับยา "ทรงทาพระนลาต" ที่นำมาใช้ทาหน้าผาก เพื่อช่วยแก้เลือดกำเดาที่ทำให้เกิดอาการปวดศีรษะ หรือนำมาใช้ทำเป็นตำรับยาสำหรับใช้ถูนวดเพื่อคลายเส้น ช่วยทำให้โลหิตไหลเวียนดี ดังเช่นในตำรับยา "ยาขี้ผึ้งบี้พระเส้น", "น้ำมันมหาวิศครรภราชไตล" เป็นต้น และยังนำมาใช้เป็นส่วนผสมในตำรับ "ยาหอมเทพจิตร"[2],[3]
กฤษณาจัดอยู่ใน "ตำรายาทรงทาพระนลาต" ซึ่งมีสรรพคุณแก้โลหิตกำเดา โดยตำรายานี้ประกอบไปด้วย กฤษณา ชะมด รากมะลิ รากสลิด รากสมี อบเชยเทศ บดด้วยน้ำดอกไม้เทศหรือน้ำดอกไม้ไทยก็ได้ รำหัดพิมเสนลง แล้วนำมาทา[2]
ในตำราพระโอสถของรัชกาลที่2 มีการกล่าวถึงตำราที่เข้ากฤษณาอยู่หลายชนิด ได้แก่ "ตำรายาชื่อมหาเปราะ" ซึ่งมีสรรพคุณช่วยแก้พิษลมทรางทั้ง 7 จำพวก อันประกอบไปด้วย กฤษณา การบูร กะลำพัก ดอกบุนนาค ตะไคร้หอม หอมแดง ผิวมะกรูด ว่านน้ำ อย่างละหนึ่งส่วนเท่า ๆ กัน และให้ใช้เปราะหอม 3 ส่วน ทำให้เป็นจุณบดทำเป็นแท่งไว้ละลายน้ำดอกไม้แทรกพิมเสน ใช้ได้ทั้งกินและทา[2]]
ใช้เข้าเครื่องยาในตำรับยา "กำลังราชสีห์" ซึ่งมีสรรพคุณช่วยบำรุงโลหิต หรือใช้เข้าชื่อแดงใหญ่ มีสรรพคุณแก้ต้อมีพิษ และตาแดง เป็นต้น[2]
ในตำรายาสมัยก่อน มีปรากฏตำรายาที่เข้ากฤษณาอีกหลายชนิด เช่น ตำรายาหอมของนายพันไท หม่อมเจ้ากรรมสิทธิ์ ที่กล่าวถึงการใช้กฤษณาเข้ายาอินทโอสถ ซึ่งมีสรรพคุณช่วยแก้ไข้ แก้หืด แก้สลบ แก้ฝีในท้อง แก้ริดสีดวงทวาร ช่วยทำให้เจริญอาหาร เจริญธาตุ เจริญอายุ เป็นต้น[2]
ในพระคัมภีร์ปฐมจินดาระบุว่า สรรพคุณกฤษณามีดังต่อไปนี้ ใช้ผสมกับสมุนไพรอื่นกินแก้ไข้ในครรภ์รักษา รักษาทรางแดงและทรางอื่น ๆ ใช้เป็นยาทาลิ้น แก้ตาน แก้ทราง, กฤษณาอยู่ในตำรับ "ยาผายพิษสรรพพิษ" มีสรรพคุณช่วยรักษาโรคปวดท้องในเด็ก, กฤษณาอยู่ในตำรับยา "กัลยาฑิคุณ" มีสรรพคุณช่วยรักษาตานโจร กินอาหารไม่ได้, กฤษณาอยู่ในตำรับยา "หอมจักรนารายณ์" มีสรรพคุณช่วยแก้พิษทราง, กฤษณาอยู่ในตำรับ "ยาสหมิตร" ช่วยแก้ไข้กำเดา แก้ใจขุ่นมัว, กฤษณาอยู่ในตำรับ "ยาเทพมงคล" สรรพคุณช่วยรักษาลิ้นกระด้าง คางแข็ง, กฤษณาอยู่ในตำรับยา "แก้เซื่องซึมแก้มึน" ใช้แก้กระหายน้ำหอบพัก, กฤษณาอยู่ในตำรับ "ยาทิพย์ศุภสุวรรณ" ใช้รักษาโรคตาน โรคทราง ริดสีดวงทวารในผู้ใหญ่, กฤษณาอยู่ในตำรับยานัตถุ์ "สาวกัลยาณี" สรรพคุณแก้ลม ปวดศีรษะ ตาแดง ตาฟาง, กฤษณาอยู่ในตำรับ "ยาพระสุริยมณฑล" สรรพคุณช่วยแก้ไข้พิษเหนือ แกมลม แก้โรคตานทราง[5]และยังใช้เข้าตำรับยาอื่นที่มีสรรพคุณแก้ซาง แก้พิษ แก้ไข้ เช่น ยาแก้ไข้ ยาแดง ยาคาพิษ ยาทาลิ้น ยาทาแก้เสมหะ ยากวาดแก้ดูดนมไม่ได้ ยาล้อมตับดับพิษ ยาหอมใหญ่ แก้ซาง แก้ไข้ ยาเทพมงคล ยาสมมิตกุมารน้อย ยาสมมิตกุมารใหญ่ ยาอินทรบรรจบ ยาแก้ท้องเสีย ยาแก้บิดในเด็ก ยาแก้ซางเพลิง เป็นต้น[2]
ในพระคัมภีร์สรรพคุณ หรือ "คัมภีร์แลมหาพิกัต" อันมีกฤษณาเป็นส่วนผสม มีสรรพคุณช่วยบำรุงธาตุทั้งห้าในร่างกาย[5]
ในพระคัมภีร์ธาตุวิภังค์ ได้กล่าวถึงสรรพคุณกฤษณาไว้ว่า ช่วยแก้ปถวีธาตุ หรือเยื่อในสมองพิการ นอกจากนี้กฤษณาอยู่ในตำรับ "ยาธาตุบรรจบ" ซึ่งเป็นยาให้ตามวันเกิดหรือยาประจำธาตุ, กฤษณาอยู่ในตำรับ "ยาปโตฬาทิคุณ" สรรพคุณแก้ไข้เพื่อโลหิตในฤดูร้อน, กฤษณาอยู่ในตำรับ "ยามหาสดมภ์" สรรพคุณช่วยแก้ลมจับหัวใจ แก้โลหิตกำเริบ, กฤษณาอยู่ในตำรับ "ยามหาสมิทธิ์ใหญ่" สรรพคุณช่วยแก้สันนิบาต 7 จำพวก ช่วยแก้ไข้พิษ แก้น้ำมูลพิการ, กฤษณาอยู่ในตำรับ "ยากล่อมนางนอน" สรรพคุณช่วยแก้พิษตานทรางขโมย และช่วยแก้พิษฝีกาฬกฤษณา[5]
ในพระคัมภีร์ชวดาร ได้กล่าวถึงสรรพคุณของกฤษณาในตำรับยาต่าง ๆ ไว้ โดยตำรับ "ยาเขียวประทานพิษ" มีสรรพคุณช่วยแก้ลม, กฤษณาอยู่ในตำรับยาบำรุงโลหิต, ตำรับ "ยาหงษ์ทอง" ที่ใช้เป็นยานัตถุ์ สรรพคุณช่วยแก้ลมต่าง ๆ[5]
ในพระคัมภีร์มุจฉาปักขันทิกากล่าวถึงกฤษณาว่า มีสรรพคุณช่วยบำรุงโลหิต แก้โลหิตพิการ ช่วยรักษาโรคฟัน ไฟลามทุ่ง และไฟลวก[5]
ในพระคัมภีร์โรคนิทาน ได้กล่าวถึงสรรพคุณของกฤษณาไว้ว่า ใช้ต้มกินแก้ปถวีธาตุ ช่วยแก้ลมกำเริบเข้าจับหัวใจนอนแน่นิ่ง, และมีอยู่ในตำรับ "ยาธาตุบรรจบ" ซึ่งมีสรรพคุณเป็นยาบำรุงธาตุ หรือมีอยู่ในตำรับ "ยาสมมิตรสวาหะ" ที่มีสรรพคุณช่วยแก้ใจพิการต่าง ๆ[5]