ต้นมันปู ชื่อวิทยาศาสตร์ Glochidion wallichianum Müll.Arg.
ชื่อวงศ์ Euphorbiaceae
ชื่ออื่น ๆ มันปูใบเล็ก, ชุมเส็ด (ชุมพร),พงหมู (ตรัง), มันปู มันปูใหญ่ (นครศรีธรรมราช),นกนอนทะเล (นราธิวาส),สมเส็ด ยอดเทะ เป็นต้น
ต้นมันปู เป็นพรรณไม้ธรรมชาติ เป็นไม้พุ่มขนาดใหญ่ สูงกว่า 15 เมตร พบขึ้นในป่าดิบชื้น หรือที่ราบแถบเชิงเขา ป่าน้ำกร่อย ป่าพรุ เป็นไม้พื้นเมืองประจำถิ่นภาคใต้ของไทย มีพบแพร่กระจายในประเทศอินเดีย ศรีลังกา เวียดนาม มาเลเซีย ต้นมันปู ส่วนที่นิยมนำมาเป็นผัก คือยอดอ่อน ใบอ่อน นำมาเป็นผักสด ลวกจิ้มน้ำพริก ต้มกะทิ รสชาติอมฝาดนิดหน่อย มัน หวาน คนต่างถิ่นชอบนำมาเป็นผักลวกจิ้มน้ำพริก ผักสดแกล้มลาบ ก้อย พล่า ยำ มีความอร่อยลงตัว เป็นที่นิยมมาก มีการนำเอามาปลูกในสวนหลังบ้าน ประดับหน้าบ้านก็มี ต้นมันปูจะแยกยอดอ่อนได้รวดเร็วมากในช่วงฤดูแล้ง แต่ถ้าได้รับน้ำบ้างก็ยังแตกยอดใบให้สามารถเก็บมารับประทานหรือนำยอดไปขายได้
ต้นมันปูเป็นพืชที่ทนแล้งได้ ต้องการแสงแดดเต็มวัน ทนต่อดินเค็ม จึงทำให้นิยมนำมาปลูกเพื่อให้ร่มเงา และใช้เพื่อรับประทาน ปัจจุบันพบว่ามีการปลูกต้นมันปูทั้งบริเวณหน้าบ้าน หลังบ้าน และสามารถปลูกเป็นรั้วเพื่อให้ร่มเงาได้อีกด้วย
การขยายพันธุ์ทำได้โดยการเพาะเมล็ด การตอนกิ่งก้านและแยกหน่ออ่อนจากต้นแม่ แต่ส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ
ไถพรวนปรับพื้นที่ให้เรียบเก็บเศษไม้และวัชพืชออก แล้วปักหลักกำหนดระยะปลูก 4 x 4 เมตร ขนาดของหลุมปลูกที่เหมาะสม คือ 25 x 25 x 25 เซนติเมตร หลักจากขุดหลุมปลูกแล้วตากดินประมาณ 1 สัปดาห์ เพื่อฆ่าเชื้อโรคในดิน จึงใส่ปุ๋ยร๊อคฟอสเฟตรองก้นหลุมอัตรา 150 – 200 กรัมต่อหลุม หรือครึ่งกระป๋องนม นำกล้าที่เตรียมไว้ย้ายลงปลูก ควรปลุกในต้นฤดูฝน วางกล้าลงตรงกลางหลุม กลบดินและกดรอบๆ โคนต้นให้แน่น ในปีแรกจำเป็นต้องเอาใจใส่กำจัดวัชพืชออกบ้าง เพื่อไม่ให้วัชพืชคลุมเบียดบังแย่งแสงและอาหารจากต้นมันปู เมื่อกล้าที่ปลูกตั้งตัวได้แล้ว ควรเร่งการเจริญเติบโตด้วยการใส่ปุ๋ยสูตร 15 – 15 – 15 ประมาณ 10 – 20 กรัม/หลุม โดยการพรวนดินรอบโคนต้นแล้วโรยปุ๋ยตาม เมื่อต้นมันปูมีอายุประมาณ 1 ปี ใส่ปุ๋ยสูตร 15 – 15 – 15 ผสมกับปุ๋ยยูเรีย (46 – 0 – 0) ให้น้ำวันละครั้ง การตัดแต่งควรตัดแต่งให้ต้นมันปูสูงประมาณ 1.5 เมตร เพื่อสะดวกในการเก็บเกี่ยว
เมื่อปลูกได้ 3 ปี มันปูเริ่มให้ยอดที่สามารถเก็บขายได้ จะทำการเก็บยอดอาทิตย์ละ 2 ครั้ง (1 ปี สามารถเก้บยอดมันปูได้ 24 ครั้ง)
ต้นมันปู เป็นพืชที่ต้องการความชื้นและแสงแดดส่องทั้งวัน หากเราปลูกต้นมันปูและต้องการเร่งการเจริญเติบโตควรใส่ปุ๋ยสูตร 15 – 15 – 15 ประมาณ 10 – 20 กรัม/หลุม โดยการพรวนดินรอบโคนต้นแล้วโรยปุ๋ยตาม เมื่อต้นมันปูมีอายุประมาณ 1 ปี ใส่ปุ๋ยสูตร 15 – 15 – 15 ผสมกับปุ๋ยยูเรีย (46 – 0 – 0) ให้น้ำวันละครั้ง
ต้นมันปู เป็นต้นไม้ที่มักนำมาปลูกภายในบริเวณบ้าน บางคนปลูกเป็นรั้วบ้าน เนื่องจากให้ร่มเงาได้ดี และสามารถรับประทานได้ นิยมปลูกไว้เพื่อเด็ดยอดอ่อนสีแดงและใบมารับประทานเป็นอาหาร นำยอดอ่อนมาแกล้มกับน้ำพริก ลาบ ยำต่างๆ และนำมาเป็นวัตถุดิบในการทำเมนูต้มกะทิหรือจะลวกแนมน้ำพริก เพราะส่วนของใบมีเบต้าแคโรทีนและมีวิตามินซีสูงมาก รากและลำต้นมันปู ต้มเป็นยา มีสรรพคุณแก้ร้อนใน และบำรุงร่างกายได้อย่างยอดเยี่ยม ใบอ่อนและยอดอ่อน เมื่อนำมาเป็นผัก ประโยชน์โดยตรงคือ สร้างอนุมูลอิสระที่มีฤทธิ์ต่อต้านการเกิดมะเร็ง มีคุณค่าสารอาหารที่สำคัญ ได้แก่ เบต้าแคโรทีน 5,646 ไมโครกรัม เส้นใยอาหาร (ไฟเบอร์) 16.7 กรัม วิตามินเอ 941 ไมโครกรัม คาร์โบไฮเดรต 25.2 กรัม ใบช่วยเจริญอาหาร รักษาแผลในกระเพาะลำไส้ ทั้งต้น ต้มแก้ไข้ ร้อนเย็น นอกจากนี้ต้นมันปูยังได้รับความนิยมปลูกเพื่อนำยอดมาจำหน่ายด้วย เนื่องจากยอดมันปูได้รับความนิยมนำมารับประทานกันอย่างกว้างขวาง มีราคาดี ทำให้เกษตรกรบางท่านหันมาปลูกต้นมันปูเพื่อจำหน่ายเป็นอาชีพเสริมอีกทาง และเกษตรกรบางท่านยังมีการเพาะพันธุ์ต้นมันปูเพื่อจำหน่าย สร้างรายได้ให้กับเกษตรกรได้อย่างดีอีกด้วย
