"เด็กชายมะลิวัลย์" วรรณกรรมไทยที่ฉายภาพชีวิตและวิถีความเป็นอยู่ของผู้คนสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 โดยบอกผ่านเรื่องราวของเด็กชายมะลิวัลย์ ที่แม้ร่างกายจะพิการแต่จิตใจกลับเข้มแข็งด้วยครอบครัวที่อบอุ่นและน้ำใจที่โอบอ้อมอารีของบุคคลรอบข้าง เด็กชายมะลิวัลย์เป็นเด็กชายที่เกิดในห้องแถวแถวเสาชิงช้ากรุงเทพฯ เมื่อ 40 กว่าปีก่อนมะลิเกิดมาตอนแม่อายุ 40 ปี เกิดมาก็มีผิวพรรณขาวนวลจนพ่อตั้งชื่อให้ว่ามะลิและเพื่อนๆ ยังมาต่อสร้อยให้จนกลายมาเป็นเด็กชายมะลิวัลย์ซ้ำร้ายกว่านั้น ในยุคที่หลายสิ่งอย่างยังอัตคัดขัดสนไม่ว่าข้าวของเงินทอง เสื้อผ้าหรือหยูกยาอาหารต่างๆ นับว่าหายากมีราคาแพงสมกับเป็นยุคหลังสงคราม มะลิยังโชคร้ายป่วยเป็นโรคโปลิโอ แต่กระนั้นเขาก็มีสภาพจิตใจที่เข้มแข็งโดยมีแม่คอยเฝ้าปลูกฝังเพาะบ่มนิสัยให้เขาหยิ่งทะนงรักในเกียรติและศักดิศรี

แม้แต่พ่อของมะลิ ถึงจะเป็นพ่อขี้เมาทำงานประจำที่โรงละคร แต่ก็เคยมีอดีตเป็นข้าราชการตำรวจ เด็กชายมะลิวัลย์ยังมีแวดล้อมของสังคมที่โอบเอื้ออารีมีน้ำใจงามๆ ที่มอบให้กันในแบบสังคมไทยแต่ก่อน และเป็นการอยู่ร่วมกันอย่างสมานฉันท์ไม่ว่าจะเป็นคนจีนหรือคนไทย วรรณกรรมเล่มบางๆ ขนาดกระทัดเรื่องนี้ จึงได้แฝงไว้ซึ่งบุคลิกและจิตสำนึกต่างๆ ที่แสดงออกถึงความเป็นไทยแม้บางเรื่องหรือหลายๆ เรื่องในสังคมยุคปัจจุบันได้กลายเป็นเรื่องที่หาดูได้ยากไปแล้ว