ที่ใดมีการกดขี่... กบฏผู้มีบุญ

“#ผู้มีบุญ” เป็นชื่อที่ชาวบ้านเรียกขาน แต่ทางการขานนามเขาว่า “#ผีบุญ” โดยมีคำว่า กบฏ นำหน้า มาตั้งแต่ ร.ศ. ๑๒๐ หรือ พ.ศ. ๒๔๔๔
.
ต่อมาเมื่อกล่าวถึง “#กบฏผีบุญ” คนมักนึกถึงผู้มีบุญกลุ่มอุบลราชธานีที่ถูกสังหารหมู่ที่บ้านสะพือ เมื่อ ๔ เมษายน ๒๔๔๕ อาจเพราะเป็นขบวนการผู้มีบุญกลุ่มใหญ่ที่สุด (กลุ่มองค์มั่น) มีประชาชนเข้าร่วมอย่างกว้างขวาง และถูกล้อมปราบอย่างรุนแรงที่สุด
.
ตามการศึกษารวบรวมของนักประวัติศาสตร์ นับกันว่าขบวนการต่อสู้ของชาวบ้านที่เชื่อมโยงกับการใช้ความศรัทธาความเชื่อ อภินิหาร และการมาโปรดของพระศรีอาริย์หรือที่เรียกกันว่า ผู้มีบุญ เฉพาะในพื้นที่อีสานเคยเกิดขึ้น ๙ ครั้ง ในช่วง ๒๖๐ ปี ตั้งแต่ปี ๒๒๔๒-๒๕๐๒
.
ยิ่งย้อนกลับไปก่อนสมัยรัชกาลที่ ๕ “ผู้มีบุญ” นอกจากปรากฏบนที่ราบสูงโคราช ยังปรากฏในที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา บางครั้งกินพื้นที่ออกไปถึงลุ่มแม่น้ำโขงตอนกลาง
.
เมื่อวันที่ ๔ เดือน ๔ ปีครบรอบ ๑๒๐ ปี ร.ศ. ๑๒๑ คนในพื้นที่อีสานกลุ่มหนึ่งร่วมกันจัดงานบุญแจกข้าว “เปิดหน้าดิน” รำลึกเหตุการณ์ “ศึกโนนโพธิ์” ที่บ้านสะพือขึ้นเป็นครั้งแรก เป็นการปักหมุดบนสถานที่จริง ด้วยความหวังว่าจะพัฒนาต่อให้เป็นอนุสรณ์สถานเพื่อการศึกษาท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ของชุมชนและของชาติ
.
ด้วยข้อจำกัดเรื่องหลักฐาน ทำให้ภาพของพวกเขาเลือนราง
บ้างก็ถกกันว่าเป็น “กบฏไพร่” หรือไม่ บ้างก็ว่า “คนร่วมขบวนการโดนหลอกหรือไม่” ไปจนถึง “มีการวางแผนอย่างเป็นระบบหรือไม่”
.
แต่ไม่ว่าจะเป็นอย่างไร จุดกำเนิดของขบวนการไพร่
ล้วนมีที่มาที่ไป และมีเหตุผลในตัวของมันเอง
___________
นิตยสารสารคดี ฉบับ 451
ตุลาคม 2565
ที่ใดมีการกดขี่... กบฏผู้มีบุญ
เล่มละ 195 บาท
___________
▪️ ๑๒๐ ปี ร.ศ. ๑๒๑ ที่ใดที่มีการกดขี่...กบฏผู้มีบุญ
▪️ ๑๔๐ ปีปฏิรูป ปูมหลังกบฏผู้มีบุญ
▪️ ผู้ปราบผีบุญ
▪️ ผู้มีบุญศึกษา ทัศนะจากผู้ศึกษาเรื่องกบฏผีบุญ
▪️ สัมภาษณ์ รศ.ดร.ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์
▪️ กบฏชาวบ้านและต้นแบบรัฐไทย ความนัยจากปรากฎการณ์ผู้มีบุญ
▪️ เล่าใหม่ “ขบวนการไพร่” ก่อนสมัยรัชกาลที่ ๕ เรื่องเล่ามุมใหม่ของ “ขบวนการพระสาเกียดโง้ง”
ฯลฯ