สุภาษิตอิศรญาณ
โดย กรมศิลปากร
จัดพิมพ์อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ ร้อยเอกโปร่ง เมนะชัย
ณ เมรุวัดมกุฏกษัตริยาราม วันที่ ๙ มิถุนายน ๒๕๑๒
พิมพ์ครั้งที่ 1 พ.ศ.2512

:: คำนำ ::
...สุภาษิตอิศรญาณ หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า เพลงยาวเจ้าอิศรญาณนั้น เป็นของหม่อมเจ้าอิศรญาณนั้น
เป็นของหม่อมเจ้าอิศรญาณ ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมกลวงมหิศวรินทรรามเรศ ทรงแต่งหม่อมเจ้าอิศรญาณองค์
นี้จะมีนามเดิมว่ากระไร หาทราบไม่ทรงผนวชอยู่วัดบวรนิเวศ ได้พระนามฉายาว่ากระไร หาทราบไม่ทรงผนวชอยู่วัดบวรนิเวศ
ได้พระนามฉายาว่า อิสฺสรญาโณ มีเรื่องเล่ากันมาว่า เจ้าอิศรญาณนั้นจริตไม่สู้ปรกติ ครั้งหนึ่งทำอะไรวิปริต
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ดำรัสประภาษว่าบ้า และดูเหมือนผู้อื่นจะแสดงอาการเห็นชอบด้วยพระดำรัสนั้น
เจ้าอิศรญาณน้อยใจ จึงแต่งเพลงยาวฉบับนี้ แต่อย่างไรก็ตาม ยังมีข้อความอยู่หลายตอนที่นับว่าคมคาย
จัดเป็นสุภาษิตสอนใจได้และนิยมกันแพร่หลาย เช่นที่ว่า

“ชายข้าวเปลือกหญิงข้าวสารโบราณว่า
น้ำพึ่งเรือเสือพึ่งป่าอัชฌาสัย
เราก็จิตคิดดูเล่าเขาก็ใจ
รักกันไว้ดีกว่าชังระวังการ”...

กรมศิลปากร
๒๕ เมษายน ๒๕๑๒