สาส์นสมเด็จ เล่ม ๑, ๘, ๙, ๑๐, ๑๑, ๑๒, (หนังสือดีร้อยเล่มที่คนไทยควรอ่าน)
โดย ลายพระหัตถ์ระหว่างกรมพระยาดำรงราชานุภาพกับเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์
สนพ.คุรุสภา
เล่ม ๑ พิมพ์ครั้งที่ ๑ พ.ศ.๒๕๐๕
เล่ม ๕ พิมพ์ครั้งที่ ๑ พ.ศ.๒๕๐๕
เล่ม ๘ พิมพ์ครั้งที่ ๑ พ.ศ.๒๕๐๔
เล่ม ๙ พิมพ์ครั้งที่ ๒ พ.ศ.๒๕๑๕
เล่ม ๑๐ พิมพ์ครั้งที่ ๑ พ.ศ.๒๕๐๔
เล่ม ๑๑ พิมพ์ครั้งที่ ๑ พ.ศ.๒๕๐๔
เล่ม ๑๒ พิมพ์ครั้งที่ ๑ พ.ศ.๒๕๐๔
ปกแข็ง

:: คำนำ ::
เมื่อวันที่ 1 ธันวาคม 2486 ประเทศไทยได้ศูนย์เสียบุคคลสำคัญของชาติไป 1 ท่าน คือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมพระยาดำรงราชานุภาพ การศูนย์เสียครั้งนี้ นัยว่าเป็นการศูนย์เสียครั้งสำคัญยิ่งครั้งหนึ่งของประชาชาติไทย
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงเป็นพระบรมวงศ์ที่ทรงบำเพ็ญคุณประโยชน์ให้แก่บ้านเมือง
เป็นอเนกประการ พระกรณีกิจที่เด่นก็คือ ทรงริเริ่มให้กำเนิดกระทรวงศึกษาธิการ ทรงปรับปรุงการปกครองส่วนภูมิภาค
และส่วนท้องถิ่น และทรงเป็นปรมาจารย์ในทางประวัติศาสตร์ไทยและโบราณคดี ได้ทรงนิพนธ์หนังสือเกี่ยวกับ
ประวัติศาสตร์ขนบธรรมเนียม ศาสนา และชีวประวัติบุคคลสำคัญ ๆ ไว้เป็นจำนวนมากยิ่งกว่าบุคคลอื่น ๆ พระนิพนธ์
ในทางประวัติศาสตร์ไทยทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศ จนทรงได้รับพระสมญานามว่า "พระบิดการแห่งประวัติศาสตร์ไทย"

ในปัจฉิมวัย ซึ่งเป็นวัยที่บุคคลส่วนมากจะหยุดพักผ่อนหาความสุขสบายตามอัตภาพ แต่สมเด็จกรมพระยาพระองค์
นั้นหาได้ทรงพักผ่อนไม่ หากได้ทรงใช้เวลาที่ว่างทรงมีลายพระหัตถ์ถึงสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยา
นริศรานุวัตติวงศ์ ทรงโต้ตอบวิจารณ์ ประทานคำอธิบายในระหว่างสมเด็จทั้งสองพระองค์ เกี่ยวกับวิทยาการต่าง ๆ
เช่น ประวัติศาสตร์ โบราณคดี วรรณคดี ศิลป และอักษรศาสตร์ เป็นต้น เริ่มแต่ปี พ.ศ.2475 ซึ่งเป็นปีที่สมเด็จพระเจ้า
บรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพเสด็จออกไปประทับอยู่ ณ เกาะปีนัง จนถุงปี พ.ศ.2486 ซึ่งเป็นปีเสด็จกลับ
มาประทับในประเทศไทย ลายพระหัตถ์ที่ทรงมีโต้ตอบระหว่างสมเด็จทั้งสองพระองค์นั้น จึงมีคุณค่าต่อนักศึกษาวิทยาการ
ต่างๆ ดักงล่าวแล้วเป็นอย่างมาก ลายพระหัตถ์ดังกล่าวนี้ทายาทของสมเด็จกรมพระยาทั้งสองพระองค์ ได้ประทาน
ให้เป็นสมบัติของหอสมุดแห่งชาติ และกรมศิลปากรได้อนุญาตให้เอกชนจัดพิมพ์ขึ้นบางภาคและโดยให้ชื่อว่า
"สาส์นสมเด็จ"...