ศรีตรัง ต้นไม้มงคลดอกสีม่วงคราม ปลูกแล้วชีวิตมีแต่เรื่องดีๆ

ชื่อภาษาอังกฤษ

Green ebony / Jacaranda

ชื่อวิทยาศาสตร์

Jacaranda filicifolia

ความหมาย

ต้นไม้ยืนต้นขนาดปานกลางสูง 4-10 เมตร มีดอกสีม่วงคราม สามารถปลูกได้ทุกสภาพอากาศ แต่จะปลูกได้ดีในอาการเย็นและแสงแดดตลอดวัน ที่มาของชื่อมาจากการเป็นต้นไม้ประจำจังหวัดตรัง จึงชื่อว่า ศรีตรัง

ความเชื่อ

ต้นศรีตรังนั้นเป็นต้นไม้ที่มีความเชื่อเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา นิกายมหายาน โดยมีความเชื่อว่า พระพุทธเจ้าองค์ที่สามซึ่งมีพระนามว่า พระสรณังกรพุทธเจ้า และพระพุทธเจ้าองค์ที่ยี่สิบสอง ซึ่งมีพระนามว่า พระวิปัสสีพุทธเจ้า ได้ตรัสรู้ใต้ต้นศรีตรัง จึงทำให้ถือว่าเป็นต้นไม้ที่เป็นมงคล

ศรีตรังคืออะไร

ศรีตรัง หรือ แคฝอย มีถิ่นกำเนิดในแถบอเมริกาใต้แถวประเทศบราซิล นำเข้ามาปลูกครั้งแรกในประเทศไทย โดยพระยารัษฎานุประดิษฐ์ สมุหเทศาภิบาลมณฑลภูเก็ต พระยารัษฎานุประดิษฐมหิศรภักดี เจ้าเมืองในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อราว 100 ปีมาแล้ว ซึ่งเป็นผู้ที่นำยางพารามาปลูกที่ตรังเป็นที่แรกในประเทศไทย ต้นศรีตรังมาปลูกที่เมืองตรังเป็นครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ.2444 ปัจจุบันศรีตรังชนิดนี้เป็นที่นิยมปลูกกันทั่วไปในประเทศไทย ทั้งยังได้รับการกำหนดให้เป็นพันธุ์ไม้มงคลพระราชทานและดอกไม้ประจำจังหวัดตรังอีกด้วย

โดยต้นศรีตรังเป็นต้นไม้ประจำจังหวัดตรังอย่างเป็นทางการเมื่อปี พ.ศ.2537 เมื่อสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ได้พระราชทานไม้มงคลหรือต้นไม้ประจำจังหวัดให้แก่ทุกจังหวัดทั่วประเทศ นอกจากนี้แล้วเพราะต้นศรีตรังนั้นเป็นไม้มงคลจึงยังนำเป็นไม้ประจำหน่วยงานหรือสถานศึกษาอีกหลายที่ดังนี้

• โรงเรียนสภาราชินี จ.ตรัง
• โรงเรียนมหิดลวิทยานุสรณ์
• โรงเรียน มอ.วิทยานุสรณ์
• มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์

และในอดีตยังเคยเป็นต้นไม้ประจำมหาวิทยาลัยมหิดลด้วย ก่อนที่ทางมหาวิทยาลัยมหิดลจะเปลี่ยนไปใช้ต้นกันภัยมหิดลเป็นต้นไม้ประจำสถาบัน

ตำนานความเชื่อ

ต้นศรีตรังนั้นเป็นต้นไม้ที่มีความเชื่อเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา นิกายมหายาน โดยมีความเชื่อว่า พระพุทธเจ้าองค์ที่สามซึ่งมีพระนามว่า พระสรณังกรพุทธเจ้า และพระพุทธเจ้าองค์ที่ยี่สิบสอง ซึ่งมีพระนามว่า พระวิปัสสีพุทธเจ้า  ได้ตรัสรู้ใต้ต้นศรีตรัง จึงทำให้ถือว่าเป็นต้นไม้ที่เป็นมงคล

นอกจากนั้นดอกศรีตรังสีม่วงครามนี้ยังเป็นดอกไม้ประจำมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ โดยนักศึกษาเล่าต่อกันมาว่าถ้าดอกศรีตรังตกใส่ใครจะทำให้เรียนไม่จบอีกด้วย

ลักษณะของต้นศรีตรัง

จากการศึกษาข้อมูลจาก อุทยานหลวงราชพฤกษ์ศรีตรัง หรือแคฝอย มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Jacaranda filicifolia เป็นไม้ต้นผลัดใบขนาดกลางใน วงศ์ แคหางค่าง เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ผลัดใบ

• ลำต้น

ปลูกเป็นไม้ประดับสูง 4-10 เมตร เรือนยอดโปร่ง เปลือกต้นสีน้ำตาลปนเทา หรือ น้ำตาลอมขาวเกลี้ยงและเรียบ เปลือกสี แตกล่อนเป็นแผ่นบางตามยาวคล้ายกระดาษ

• ใบ      

เป็นใบประกอบแบบขนนก 2 ชั้น เรียงตรงกันข้าม ใบย่อย 12-21 คู่เรียงตรงกันข้าม ใบรูปขอบขนานแกมรูปเหลี่ยมข้าวหลามตัดมีขนาดเล็ก กว้าง 0.5-0.7 ซ.ม. ยาว 1-1.5 ซ.ม. ปลายใบแหลมโคนใบเบี้ยว เส้นแขนงใบข้างละ 4-5 เส้น ก้านใบหลักยาว 7-11ซ.ม. ก้านใบประกอบยาว 4-8 ม.ม. ไม่มีก้านใบย่อย

• ดอก    

ดอกสีม่วงอ่อนมีกลิ่นหอมอ่อนๆออกดอกเป็นช่อคล้ายปากแตร ออกเป็นช่อแบบกระจุกแยกแขนงตามกิ่งและซอกใบ ใกล้ปลายกิ่ง ช่อดอกยาว 5-9 ซ.ม. กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดสีม่วงเข้ม ปลายแยก 5 แฉก ดอกบานเต็มที่กว้าง 1.5-2.5 ซ.ม. จะออกดอกประมาณเดือนมกราคม-มีนาคม

• ผล      

ฝักสีน้ำตาลอ่อน เมื่อแก่จะแตกออก เมล็ดมีปีกจำนวนมาก ผลเป็นฝักแบน กว้าง 1-1.5 เซนติเมตร ยาว 2-2.5 เซนติเมตร ฝักแก่จะแตกทั้ง 2 ด้าน เมล็ดมีขนาดเล็กสีน้ำตาลเข้ม มีปีกใสปลิวตามลมได้ ซึ่งผลจะออกในช่วงประมาณเดือนเมษายน-พฤษภาคม

วิธีการปลูก

• ดินที่ใช้หรือเหมาะคือดินร่วน แต่ก็สามารถขึ้นได้ในดินทุกชนิด ที่มีอินทรีย์วัตถุสูง ระบายน้ำดี

• ควรมีการรดน้ำปานกลางถึงมาก พอให้ดินมีความชื้นพอสมควร แต่ไม่แนะนำให้น้ำขังเพราะจะทำให้รากเน่า

• ต้นศรีตรังเป็นไม้กลางแจ้ง ชอบแสงแดดจัด ตลอดวัน สามารถปลูกเป็นไม้ให้ร่มเงาได้

• ถ้าขยายพันธุ์แบบเพาะเมล็ด เมล็ดจะงอกโดยใช้เวลาประมาณ 10 วัน ภายในระยะเวลา 4 เดือน ต้นกล้าจะมีความสูงประมาณ 30 ซม. สามารถย้ายปลูกได้ โดยระยะปลูกที่เหมาะสม 3 – 8 เมตร ต้นต้องมีอายุ 4 ปีขึ้นไปจึงให้ดอก เหมาะปลูกเป็นกลุ่มเป็นแถวประดับสนาม ถ้าปลูกในภาคเหนือและภาคใต้จะให้ดอกดก หากพื้นที่ปลูกแห้งแล้งมักทิ้งใบหมดต้น

สรรพคุณของต้นศรีตรัง

• ใบแห้งใช้ในการรักษาบาดแผล

• เปลือกไม้ใช้ทาล้างแผลเปื่อย แผลพุพอง

• เปลือกไม้และใบไม้ใช้ผสมกัน รักษาโรคซิฟิลิสและโกโนเรีย

• ส่วนเนื้อไม้มีรสเฝื่อน ฝาด แก้ท้องบวม ขับพยาธิ ตกเลือด

• ดอกนั้นมีสรรพคุณทางการแพทย์ ช่วยยับยั้งการเติบโตของเชื้อโรคได้

ประโยชน์อื่นและราคา

สำหรับต้นศรีตรังนั้นหลายบ้านนั้นนิยมปลูกเป็นไม้ประดับสวน โดยสามารถหาซื้อได้ตามร้านขายต้นไม้ทั่วไป มีทั้งแบบต้นกล้าสูง20-30 ซม.ราคาเริ่มต้นก็อยู่ที่ประมาณ 15 บาท หรือสำหรับใครที่ต้องเป็นต้นไม้ที่พร้อมให้ร่มเงา และอยากได้เป็นลักษณะของไม้ล้อม โดยมีขนาดประมาณขนาด 2-3 นิ้ว สูง2-3 เมตร ราคาเริ่มต้นก็อยู่ที่ประมาณ 2,800 บาท ซึ่งถือว่าไม่แพงเลยสำหรับบ้านที่ต้องการไม้มงคลให้ร่มเงา และมีดอกที่สีสวยแถมมีกลิ่นหอม คุณควรมีสักต้นไว้ในบ้าน

กรมป่าไม้บอกว่า นิยมปลูกเป็นไม้ประดับสนาม ทรงพุ่มสวย ให้ดอกสวยงาม มีกลิ่นอ่อนๆ เริ่มให้ดอก เมื่ออายุ 4-6 ปี ชอบอากาศเย็นและชุ่มชื้น ถ้าปลูกในที่แล้งจะผลัดใบ ปลูกในกรุงเทพฯ เจริญเติบโตช้ามาก ควรปลูกบริเวณใดของบ้านนั้นเป็นคำถามยอดฮิต แต่โดยมากแล้วหลายบ้านนั้นนิยมปลูกเป็นไม้ประดับ ปลูกตามสวนหย่อม

เกร็ดน่ารู้ !

ด้วยเหตุที่เนื้อไม้มีลักษณะบางเบา มีลายสวยงามและมีกลิ่นหอม จึงมักนำมาใช้ทำเป็นโครงของเฟอร์นิเจอร์เครื่องใช้ต่างๆ เช่น พื้นปาร์เกต์ กีตาร์ เป็นต้น และรู้ไหมว่าในหลวง ร.9 ของเราท่านได้นำเอาต้นศรีตรังไปปลูกที่โรงพยาบาลศิริราชอีกด้วย นั้นจึงเป็นการการันตีว่าต้นศรีตรังนั้นดีจริง

และอีก 1 เรื่องคือ ต้นศรีตรังมี 2 ชนิด โดยในต่างประเทศจะเป็นชนิด J. minosifolia หรือเรียกว่า ศรีตรัง ออสเตรเลีย ส่วนในประเทศไทยจะเป็นชนิด J. filicifolia ซึ่งเป็นชนิดที่มีต้นเล็กกว่านั้นเอง