ในวัยที่กำลังย่างเข้า ๘๘ ปีของสุลักษณ์ ศิวรักษ์ หนังสือเล่มนี้ ๒๔๗๕ อภิวัฒน์สยาม เปลี่ยนแปลงการปกครองที่ยังไม่เสร็จ เป็นหมุดหมายบั้นปลาย ที่ถูกปักลงไว้ให้สังคมและประเทศชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในระดับชนชั้นบน ๆ เพื่อจักได้ตระหนักว่า

อะไรที่ไม่เคยคิดว่าจะได้เห็น ก็ได้เห็นกันแล้ว และอะไรที่เคยเห็น ๆ กันมาชั่วชีวิต ก็อาจจะไม่ได้เห็นอีกต่อไป

ถ้าหากไม่ปฏิรูป ไม่ปรองดอง ไม่สมานฉันท์กันและกันเพราะอย่างไรเสีย ความเปลี่ยนแปลงได้เดินทางมาถึงสยามประเทศไทยแล้ว

หนังสือเล่มนี้ เป็นผลงานของการคิด การเขียน การอ่าน และเป็น มุขปาฐะนี่ไม่ใช่หนังสือวิชาการ หรือวิทยานิพนธ์นี่เป็นเสมือน พงศาวดารกระซิบ ที่คนที่อยู่ในวงใน ในแวดวงของสังคมระดับบน ๆ ที่เป็น กากีนั๊ง กันและกันแต่ถูกนำเอามาเปิดเผยในวงกว้างที่สาธารณชนทั่วไปจะได้เปิดหูเปิดตา

และนักวิชาการรุ่นนี้และรุ่นหน้าจะต้องทำงานหนัก ที่จะต้องค้นคว้าหาหลักฐานมาพิสูจน์ว่าเรื่องที่สุลักษณ์เล่าให้เราฟังนี้จริงหรือเท็จทางประวัติศาสตร์มากน้อยแค่ไหน

ครับ บทบาทในการเป็น ห้ามล้อหรือกันชนหรือ ปัญญาชนสาธารณะ ของสุลักษณ์จะเป็นที่ตระหนักของสังคมไทยหรือไม่จะประสบความสำเร็จหรือไม่กระแสธารประวัติศาสตร์และเวลาเท่านั้น ที่จะตอบเราได้

แต่ในสภาพการณ์ของความเคลือบเคลิ้มไปกับโลกาภิวัตน์กับเศรษฐกิจเสรีนิยม ลัทธิการพัฒนาสุดขั้ว กับอวิชชาและการบูชาอำนาจและเงินตราเป็นพระเจ้ารวมทั้งความแตกแยกในสังคมไทยกับวิกฤตศรัทธาอย่างไม่เคยปรากฏรุนแรงอย่างมากใน 2 ทศวรรษที่ผ่านมานี้นั้น

ก็น่าเชื่อว่า ความฝันความต้องการของสุลักษณ์ที่จะให้สังคมนี้ฝ่าข้ามวิกฤตและความรุนแรง ไปได้ด้วยดีและด้วย สันติประชาธรรม ก็ยังอยู่ไกลแสนไกล

คำติงและคำเตือน ของสุลักษณ์ก็คงเพียงทำให้เราบางคนตระหนักในปัญหาที่สังคมไทยกำลังเผชิญอยู่ได้บ้าง

และผมก็เชื่ออย่างที่สุลักษณ์เชื่อว่า สถาบันใด (โดยเฉพาะอย่างยิ่งสถาบันกษัตริย์ ที่สุลักษณ์ให้ความสนใจและให้ความสำคัญเป็นพิเศษ)ที่คงทนต่อคำวิพากษ์วิจารณ์นั่นแหละสถาบันนั้น จะยั่งยืนอยู่ต่อไปตราบนานแสนนานตราบเท่าที่ได้สำนึกถึงความจำเป็นที่จะต้อง “ปฏิรูป” ให้มีความเป็นสมัยใหม่ สากลเฉกเช่น สหราชอาณาจักร กับยุโรปตะวันตก และญี่ปุ่นให้เป็นไปตามคำเรียกร้องของเยาวชน คนหนุ่มสาวรุ่นใหม่ ก่อนที่ทุกอย่างจะสายเกินแก้

แล้วเผชิญหน้ากับ การปฏิวัติรุนแรงดังเช่นจีน รัสเซีย เยอรมนี ออตโตมัน ออสเตรีย/ฮังการี และยุโรปตะวันออก

และนี่ก็คือปัญหาที่คนไทยเรา กำลังเผชิญหน้ากับ ทศวรรษใหม่ และรัชสมัยใหม่ ในปัจจุบัน

ชาญวิทย์ เกษตรศิริ
บางส่วนจากคำนำหนังสือ
๒๔๗๕ อภิวัฒน์สยาม เปลี่ยนแปลงการปกครองที่ยังไม่เสร็จ