“เบื้องหลังรูปเคารพ คติความเชื่อรูปแทนบุคคลในสยาม” ผู้งานวิชาการจากวิทยานิพนธ์
โดย ปภาณิน เกษตรทัต
คำนิยม ผศ.ดร.รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร
สนพ.ศิลปวัฒนธรรม
พิมพ์ครั้งที่ 1 พ.ศ.2558
กระดาษถนอมสายตา
ภาพประกอบ

:: เนื้อหาโดยสังเขป ::
"เบื้องหลังรูปเคารพ คติความเชื่อรูปแทนบุคคลในสยาม" เล่มนี้ ตีแผ่คติความเชื่อการสร้างรูปเคารพในอดีต โดยในระยะแรกจะอยู่ใน
รูปแบบพระพุทธรูป "แทนบุคคล" กล่าวคือสร้างพระพุทธรูปเพื่ออุทิศให้กับบุคคล ซึ่งแม้ว่าจะอยู่ในพุทธศาสนา หากแต่แท้จริงแล้วยัง
เป็นคติความเชื่อของพุทธ-พราหมณ์และผี ที่ทับซ้อนกันอยู่ ต่อมาพัฒนาเป็นรูปเคารพ "เหมือนคน" คือการสร้างรูปเคารพที่เป็นรูป
เหมือนคนจริงตามหลักกายวิภาค ตามแนวคิดสมจริงที่เข้ามาแล้วก่อนสมัยรัชกาลที่ 4 หนังสือเล่มนี้จะทำให้ผู้อ่าน "ตาสว่าง" เกี่ยวกับ
คติความเชื่อการสร้างรูปเคารพในอดีต

:: สารบัญ ::
1. หลักฐานเอกสารเกี่ยวกับการระลึกถึงบุคคลก่อนสมัยพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
2. รูปแทนบุคคลตั้งแต่สมัย พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกจนถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
3. พัฒนาการของแนวคิดเกี่ยวกับรูปแทนบุคคลในศิลปะไทย
4. รูปเหมือนบุคคลหลังสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

:: คำนิยม ::
รูปเหมือน มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อเป็นสื่อระลึกถึงบุคคล เป็น "รูปแทนตัว" ที่ทำให้ผู้พบเห็นนึกถึงเรื่องราวต่างๆ ของบุคคลที่เป็นต้น
แบบของรูปนั้น สิ่งนี้นับเป็นแนวความคิดหลักของการสร้างรูปเหมือนก็ว่าได้ แต่หลักฐานจากอดีตที่เก่าแก่ขึ้นไปทำให้ทราบว่ามี
พระพุทธรูปหรือเทวรูปที่สร้างขึ้นในฐานะรูปแทนตัวคน โดยเฉพาะบุคคลที่ล่วงลับไปแล้ว แต่มีวิธีการและพิธีกรรมที่รายรอบอันจะทำ
หน้าที่รูปนั้นๆ กลายเป็นรูปแบบบุคคล และยังช่วยย้ำให้เห็นถึงจริงของคำกล่าวที่ว่า ความเชื่อในพระพุทธศาสนา ศาสนาพราหมณ์ และ
ผี ผสมผสานกันจนกลายเป็นความเชื่อของสังคมไทย
ผศ.ดร.รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง
ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร