มูลบทบรรพกิจ วาหนิติ์นิกร อักษรประโยค สังโยคพิธาน ไวพจน์พิจารณ์ พิศาลการันต์ แบบสอนหนังสือไทยของ พระยาศรีสุนทรโวหาร ( น้อย อาจารยางกูร ) สำนักพิมพ์บรรณาคาร พิมพ์ครั้งที่ ๘ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๑๕ มี ๒๓๗ หน้า ปกอ่อน

สภาพหนังสือ:ปกหน้ามอมแมม เป็นจ้ำเหลืองกระจาย และมีรอยถลอกตามภาพ , กระดาษเหลืองตามขอบ และเป็นจ้ำเหลืองประปราย, สันหนังสือเหลืองเข้มและเป็นจุดน้ำตาลประปราย

มูลบทบรรพกิจ วาหนิติ์นิกร อักษรประโยค สังโยคพิธาน ไวพจน์พิจารณ์ พิศาลการันต์ ทั้งหมดนี้ว่าด้วยวิธีใช้ตัวอักษรพยัญชนะเสียงสูงต่ำ การผัน การประสมอักษร และตัวสะกดการันต์ เฉพาะมูลบทบรรพกิจสันนิษฐานว่าจะได้เค้ามาจากหนังสือจินดามณี อันว่าด้วยระเบียบของภาษา ซึ่งพระโหราธิบดีแต่งไว้ในสมัยกรุงศรีอยุธยา แต่คงจะนำมาดัดแปลงเพื่อให้เหมาะแก่กาลสมัย และนอกจากนี้ยังแทรกเรื่องกาพย์พระไชยสุริยา ซึ่งสุนทรภู่แต่งในรัชกาลที่ 3 เข้าไว้ด้วย ทั้งนี้เข้าใจว่า พระยาศรีสุนทรโวหารคงจะเห็นว่ากาพย์พระไชยสุริยาเป็นบทประพันธ์ที่ไพเราะ อ่านเข้าใจง่ายและเป็นคติ จึงนำมาบรรจุไว้ในมูลบทบรรพกิจเป็นตอน ๆ ไป ตั้งแต่แม่ ก.กา จนจบแม่เกย
นับเป็นหนังสือชุดที่มีบทบาทสำคัญในประวัติการศึกษาของชาติ ในสมัย 100 ปีมานี้ ว่าหนังสือเรียนสมัย ปู่ย่าตาทวด ของเราได้เรียนกันมามีลักษณะอย่างไร