พจนานุกรมศิลป์ ปรับปรุงใหม่
เขียนโดย น.ณ ปากน้ำ
สนพ.เมืองโบราณ
พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ.2530
ภาพประกอบ
(มีคราบน้ำบริเวณส่วนล่งของหนังสือ)

:: คำนำพิมพ์ครั้งที่ 1 ::
พจนานุกรมศิลปซึ่งปรากฏรูปเล่มให้เห็นนี้ ข้าพเจ้ารวบรวมข้อมูลจากหนังสือต่าง ๆ หลายเล่ม
รวมทั้งพื้นความรู้เท่าที่ข้าพเจ้ามีอยู่ พยายามอธิบายเพื่อให้เกิดความเข้าใจอย่างกว้างขวางที่สุด
ข้อบกพร่องย่อมจะมีเกิดขึ้นเป็นของธรรมดา ด้วยเป็นหนังสือพจนานุกรมศิลปเล่มแรกของเมืองไทย
และทำขึ้นโดยบุคคลคนเดียว ธรรมเนียม การทำพจนานุกรมทั้งหลายย่อมจะไม่สมบูรณ์เพียงครั้งแรก
ข้าพเจ้าหวังใจว่าถ้าจะทำครั้งต่อไปอีก จะพยายามเพิ่มเติมให้มากที่สุดเท่าที่ความรู้ของข้าพเจ้ามีอยู่จะอำนวยให้ได้

สำหรับเล่มนี้ข้าพเจ้ายอมรับว่ายังไม่ครบถ้วนตามความประสงค์ ด้วยขาดประวัติศิลปิน
ซึ่งมีผลงานสำคัญไปหลายคน ข้าพเจ้าควรจะต้องไปสอบถามประวัติมาซึ่งใช้เวลานานกว่าจะครบตามต้องการ
อันจะเป็นเหตุให้หนังสือเล่มนี้อาจจะออกล่าช้าไปอีกหลายปี หรืออาจจะตลอดชีวิต ด้วยโอกาสในการพบบุคคล
นั้นเป็นเรื่องลำบากยากเย็นที่สุด แม้เมื่อพิมพ์เป็นเล่มออกมาแล้ว ข้าพเจ้าก็ยังไม่สิ้นความพยายาม
ตั้งใจจะรวบรวมประวัติและผลงานของศิลปินให้ครบถ้วนตามความสำคัญของผลงานที่ได้รับการยกย่องจากคนทั่วไปมาแล้ว
ส่วนศิลปในด้านดนตรี งานประพันธ์ และ สถาปัตยกรรม อยู่นอกเหนือสายของงาน และความจัดเจนของข้าพเจ้า
จึงมิได้ปรากฏในพจนานุกรมเล่มนี้ คงปรากฏเพียงเรื่องราวของงานจิตรกรรมปฏิมากรรมโดยเฉพาะเท่านั้น

อย่างไรก็ดี ถ้าจะมีการแก้ไขเพิ่มเติมในครั้งต่อไป ข้าพเจ้าตั้งใจจะรวมศิลปแขนงสถาปัตยกรรมลงไปด้วย
เพราะศิลปแขนงนี้มีความเกี่ยวพันกับจิตรกรรมและปฏิมากรรมอย่างแนบแน่น และถ้าข้าพเจ้าเห็นความจำเป็น
ในอนาคต บางทีก็อาจจะรวมศิลปทุกแขนงลงไปอย่างครบครันทีเดียว ซึ่งจะต้องค่อยทำค่อยไป ยังไม่รู้ว่า
จะเสร็จตามโครงการเมื่อไร...

น.ณ ปากน้ำ
ก.พ. พ.ศ.๒๕๑๕