ทุ่งใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแข้ง เป็นผืนป่าสุดท้ายที่ใหญ่ที่สุดของประเทศไทยที่ยังหลงเหลืออยู่ สภาพทั่วไปเป็นป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง และป่าดิบเขา ฤดูร้อนป่าส่วนใหญ่จะผลัดใบ เกิดไฟป่าลุกไหม้ทุก ๆ ปี หมุนเวียนอยู่เช่นนี้

พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาเตี้ย ๆ และเป็นพื้นที่ราบตามริมฝั่งห้วย มีสัตว์ป่าอาศัยอยู่อย่างชุกชุม ไม่ว่าจะเป็นช้าง เก้ง กวาง วัวแดง กระทิง เสือ นกยูง รวมทั้งอีแร้ง ซึ่งคอยเก็บกินซากสัตว์เน่าเปื่อยไม่ให้เหลือทิ้ง นอกจากนี้ยังมีควายป่า หรือมหิงสาซึ่งเป็นสัตว์ป่าหายากเหลืออยู่เพียงแห่งเดียวเท่านั้น มีโป่งอยู่มากมาย ทั้งโป่งเล็กและโป่งใหญ่ เช่นโป่งนายสอ โป่งร้อน และโป่งน้อย ซึ่งอยู่ติดกับลำห้วยขาแข้ง ตามริมห้วยก็มีโป่งอยู่ตลอดทั้งสองฟากฝั่ง

เมื่อหลายปีก่อน เคยเดินทางผ่านห้วยขาแข้ง ตามรายทางพบกวางนอนตายอยู่ในสภาพที่ถูกถลกหนัง เหลือแต่ลำตัวที่แดงฉานไปด้วยเลือดสด ๆ ขาทั้งสี่ข้างถูกตัดไป มันเพิ่งถูกฆ่าด้วยปืนลูกซอง มีรอยกระสุนเข้าที่อกและก้านคอ เป็นกวางเพศเมีย ผู้ล่าที่กำลังแล่เนื้อคงเห็นมีคนมาจึงหลบไป แต่ก็คงไม่ได้หนีไปไกล อาจแอบซุ่มดูอยู่ เพราะเนื้อกวางยังสดและยังเหลืออีกมาก

การพบกวางถูกชำแหละทิ้งไม่ใช่เรื่องแปลก เพราะมีอยู่ตลอดเส้นทาง แต่ละซากมีสภาพคล้าย ๆ กัน ถ้าซากไหนไม่มีหัวแสดงว่าเป็นตัวผู้ เขาสวยของมันสามารถแปรเป็นเงินได้ การเดินทางครั้งนั้น พบกวางถูกฆ่ากว่าสามสิบตัว พิจารณาแล้ว มันจะต้องเป็นการล่าเพื่อการค้าอย่างแน่นอน

บุหลัน รันตี