ว่านม้าฮ้อม้ง

เป็นว่านที่นิยมปลูกและนิยมใช้เฉพาะชาวเขา เผ่าม้ง ที่อาศัยอยู่ตามดอยตามภูเขาสูงเท่านั้น และจากสรรพคุณความโดดเด่น เป็นยาบำรุงกำลังให้แข็งแรงดุจพลังม้านี่เอง ชาวเขา เผ่าม้ง จึงเรียกชื่อว่านชนิดนี้ว่า “ว่านม้าม้ง” นิยมใช้ในหมู่ชาวเขา เผ่าม้ง มาช้านานจนกระทั่งปัจจุบัน โดย มีวิธีใช้ตามสูตรของชาวม้ง แบบง่ายๆคือ เอาหัวสดของ “ว่านม้าม้ง” กะจำนวนตามต้องการที่จะใช้ในแต่ละวัน ต้มกับน้ำจนเดือดแล้วดื่มขณะอุ่นครั้งละ 1 ถ้วย 3 เวลา เช้ากลางวันเย็น ก่อนหรือ หลังอาหารก็ได้ อีกวิธีหนึ่ง ให้เอาหัวของ “ว่านม้าม้ง” ไปตากแห้งกะจำนวนพอประมาณ ดองกับเหล้าขาว 40 ดีกรี ผสมกับ กระชายดำ ชนิดแห้งเช่นกัน จำนวนเท่ากัน ดองให้ครบ 7 วัน เนื้อยา ออกได้ดี จึงให้เอาน้ำผึ้งแท้ เทใส่ลงไป พอประมาณ ตักกินครั้งละ 1 แก้ว ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ เช้า กลางวันเย็น และก่อนนอน จะช่วยบำรุงกำลังให้แข็งแรงตามที่กล่าวข้างต้น ว่านม้าม้ง มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์เป็นพืชมีหัวหรือเหง้าใต้ดิน คล้ายกับขมิ้น ต้นและใบแทงขึ้นจากหัวหรือเหง้าใต้ดิน ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ เป็นรูปรีแกมรูปขอบขนาน ปลายแหลม โคนสอบหรือเกือบมน โคนก้านใบเป็นกาบหุ้มลำต้น ใบเป็นสีเขียวสด ดอก ออกเป็นช่อแทงขึ้นจากซอกใบ ลักษณะช่อดอกจะเหมือนกับดอกกระเจียวทุกอย่าง ดอกเป็นสีชมพูอ่อน เวลามีดอกจะสวยงามมาก จัดเป็นไม้ล้มลุกที่มีการเจริญงอกงามดีในช่วงฤดูฝน และจะทรุดโทรมหรือตายในช่วงฤดูแล้ง แต่จะฝังอยู่ใต้ดินและจะกระจายหัวไว้รอให้ถึงฤดูฝนในปีถัดไป โปรยปรายเม็ดฝนลงมาจึงจะแทงต้นและมีดอกอีกครั้งเป็นวัฏจักรทุกปี ซึ่ง “ว่านม้าม้ง” พบขึ้นทั่วไปตามป่าดิบ เขาทุกภาคของประเทศไทย ขยายพันธุ์ด้วยหัวหรือเหง้า หัว มีลักษณะเป็นแง่งคล้ายกับหัวของว่านม้าเหลือง หัวมีขนาดใหญ่ เนื้อในเป็นสีเหลืองนวล มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว รสเผ็ดปร่าเล็กน้อย เมื่อนำไปต้มจะมีกลิ่นหอมชวนดื่มมาก